Publieke WO II schuilkelder Merelbeke Station

Onderstaande reportage geeft u het verhaal van een gigantische site van de nationale spoorwegen te Gentbrugge. Tussen 1881 en 1884 werd hier een spoorwegwerkplaats opgericht. Origineel bestond de hoofdfunctie van deze site uit

Het herstellen van stoomlocomotieven en bijhorende wagons.

Sinds 1926 werd de functie van de site samen met het oprichten van de NMBS (Nationale Maatschappij van Belgische Spoorwegen) uitgebreid en als volgt beschreven:

Periodiek nazicht en herstellen van goederenwagens (er werden ook sporadisch volledige nieuwe wagons gemaakt) - merkwaardig genoeg is er dus op dat moment geen sprake meer van herstellen en onderhoud van locomotieven.
De herstelling en fabricatie van wisselstukken voor wagens en eventueel los spoorwegmaterieel.
De bevoorrading van wisselstukken (en tijdelijke opslag)
Depot voor gereedschap en grondstoffen (onder andere olie en hout)

Deze site leidde ook tot het ontstaan van een tweetal nieuwe woonwijken met voornamelijk arbeidershuisjes. Dit werden de wijk Arsenaal (bij Gentbrugge) en Moscou (bij Ledeberg).

Hier werden dus meer dan 130 jaar treinen onderhouden en gerepareerd. De site geraakte echter door een nieuwe site tussen Melle en Merelbeke station volledig buiten gebruik. Het betreft een domein van meer dan 12 hectare groot met massa's oude industriegebouwen. Er zijn alvast hier en daar nog zeer oude unieke industriële bouwstructuren terug te vinden.

Helaas staat dit alles sinds het in gebruik nemen van de nieuwe werkhallen op de site van het station van Merelbeke - Melle in oktober 2018, leeg en te verkommeren.

Tot 2020 was het terrein nog altijd vrij goed afgesloten. Ikzelf heb toen ooit al een eerste keer een poging ondernomen om de site te kunnen prospecteren maar dit was toen nog niet mogelijk zonder letterlijk op niet gerechtigde manieren op het terrein te proberen geraken.

Daarna zijn er echter geleidelijk aan wel mogelijkheden ontstaan om de site te kunnen betreden zonder daar echt veel moeite voor te hoeven doen. Dit is ook wijze waarop ikzelf als webmaster die site in detail heb kunnen fotograferen in augustus 2021. Jammer genoeg ergerde ik mij toen al blauw aan het vandalisme dat al zwaar huis gehouden had op de site. De foto's hieronder te zien zonder bronvermelding dateren dan ook allen van rond augustus 2021.

De reden waarom ik de site wenste te bezoeken, was het feit dat ik weet had van minimum de aanwezigheid van 1 publieke schuilplaats uit WOII. Bij prospectie konden er niet 1 maar alvast 2 verschillende publieke schuilstructuren teruggevonden worden. Mogelijks zitten er nog ruimtes onder de gebouwen die ooit ook als schuilplaatsen waren ingericht maar voorlopig kon ik daar nog geen restanten van worden teruggevonden waar dit met zekerheid aan gekoppeld kon worden.

De reden dat deze reportage dan ook met spoed werd gepost, is de actuele situatie van het terrein. Dit wordt de laatste tijd, ondanks dat het nu opnieuw beter afgesloten is, zwaar gevandaliseerd. Er werd op enkele maanden tijd al 2 maal brand gesticht (situatie op 23/05/2022). Mijn grote bezorgdheid is dan ook dat de op de site nog aanwezige structuren, die nog in vrij goede staat zijn, hier uiteindelijk ook het slachtoffer zouden van worden. Bij deze dus een poging om ze uit de anonimiteit te halen.

Luchtfoto van de Arsenaalsite - Google Earth

De locatie gekend als de Arsenaalsite heeft volgende begrenzingen:

Aan de noordwestkant is de site begrensd door de spoorwegaftakking van de lijn Dendermonde - Gent naar het station Gent - Dampoort parallel met de Oefenpleinstraat.
De noordwestkant wordt begrensd door de Brusselsesteenweg.
De zuidoostkant sluit aan bij de Jules Saint de Genoisstraat.
De zuidwestkant wordt begrensd door de Heidestraat.

Streetviewzicht op de site (voor hij volledig in verval geraakte). De terreinen stonden toen wel al leeg en te koop.

Reportage met foto's van de site

Ondanks dat het zeker op zich geen militaire site is, zijn onderstaande foto's te mooi om ze niet te publiceren. Bijkomend wens ik ze ook te plaatsen omdat de site allicht toch voor een groot gedeelte ten prooi zal vallen aan sloop. Ze herbergt echter nog altijd ondertussen jammer genoeg zwaar gevandaliseerde structuren maar toch zeker ook een aantal mooie oude industriële panden.

Zelf weet ik zeker niet de functie van de verschillende structuren op de site. Daarom ook dat ik er tot op heden moeilijk echt originele functies van gebouwen kan aan koppelen. Alle verdere info daarover blijft zeker als aanvulling welkom en zal in een vervolg zeker toegevoegd worden.

Meest actuele bureelgebouwen Deze zijn meteen te zien voorbij het toegangshek. Waar heden dit hek is, stond ooit een apart poortgebouw bij de site. Omwille van de begrenzingen die die ooit gaf qua mogelijke transporten op het en af het terrein werd dit al vele jaren geleden gesloopt.

Oude foto daterend van rond de Duitse Bezetting WOI met poserende Duitse soldaten aan dit verdwenen toegangsgebouw. Je merkt enerzijds de huidige Brusselsesteenweg die op dat moment nog op hetzelfde niveau wordt gekruist door de sporen. Heden lopen deze over de brug. (Foto: Replica)

Onthaalgebouw en bijhorende bureelruimte

De ravage aan de binnenzijde van dit onthaalgebouw zegt allicht genoeg. Nochtans had dit in de meeste ruimte bv zeer mooie houten lambriseringen. Vanaf de 3e rij kijkt u op foto's van de zolderverdieping.

Onder dit gebouw zit nog een kelderruimte die als stookruimte werd gebruikt. Mogelijk was dit wel ooit een schuilplaats. De structuur is in elk geval vrij zwaar uitgewerkt.

Een overdekte loskade achter deze gebouwen.

Ook deze oude foto uit 1915 (Kriegsalbum von Gent) geeft nog een gelijkaardig zicht met op de achtergrond de gebouwen aan de huidige toegang van de site en rechts de oude grote hallen. Je herkent eenvoudig de puntgeveljes van het ontvangstgebouw. Er is nog geen sprake van de overdekte perron dat hierboven al werd besproken.

Klein werkhuis achter dit perron

Open ruimte vanaf deze kleine werkhall - van links naar rechts terugkijkend.

Grote werkhall - zuidwestelijke hoek van het terrein, hier is het ook vrij erg hoe zwaar de bijstructuren aan de rechter kant van deze hall beschadigd zijn, zuiver door vandalisme.

Aan de noordkant van deze loods is een volledig stuk van de originele vloerplaat uitgebroken en zit je dus letterlijk met een opnieuw onverharde ondergrond. Aan de rechter kant zichtbaar op bovenstaande foto rechts, zitten specifieke ruimtes voor het afschuren van verf en het herspuiten van treinen in de vorm van uit de kluiten gewassen spuitkabines. De ruimtes hier zijn ook bijkomend nog eens onderkelderd.

Hierboven enkele detailfoto's van de spuitkabines. Hier zat ook een afzuigsysteem voor het afschuren en allicht ook de verfdampen.

Zoals al gemeld, is de ruimte onder deze spuitkabines onderkelderd. Er zijn hier echter geen restanten van schuilstructuren te vinden zoals ik eigenlijk wel had gehoopt.

We gaan eerst richting van de achterste spuitkabine, links beneden de trap.

Voor deze spuitkabine zat op deze gang nog een kleine zijgang die op zijn beurt toegang gaf tot de onderzijde van de 2e spuitkabine. Deze spuitkabine was volgens wat men hier nog kan terugvinden de fitnessruimte van sommige werknemers.

Het gangetje zichtbaar op de volgende foto's ligt in het verlengde van de trap naar beneden. Rechts ervan gaf toegang tot de kelders onder de 3e spuitkabine.

Centraal aan de westzijde van deze grote hall bevond zich nog een grote spuitkabine waar zo goed als een volledige trein kon ingeplaatst worden.

De foto's hierna tonen de zeer grote centrale werkhall, deel uitmakend van deze zelfde grote structuur.

De kleinere ruimtes zoals sanitair en dergelijk langs deze grote hangar. Dit is door de band zwaar beschadigd door vooral totaal nutteloos vandalisme.

Het vervolg brengt ons langs de zijkant van de grote hall, langs de rangeersporen, opnieuw richting toegang van de site.

De volgende bezochte structuren vormen een 2e groot, oud complex van loodsen, dichtstbij de Brusselsesteenweg. Dit zijn onder andere de gebouwen recht voor u op onderstaande foto en dat zijn tevens ook de eerste structuren die u kan zien vanaf de Brusselsesteenweg. We gingen dit eerst voorbij maar nemen nu een blik naar binnen. We beginnen met een kleine loods parallel met de gevel van het gebouw zichtbaar op de eerste foto.

Een tweede hierbij aansluitende smalle loods, parallel met de vorige. Let op de raampjes die buiten ook vlot herkenbaar zijn.

Een 3e zeer grote hall ligt achter de laatste toegangsdeur op vorige foto. In deze hall zitten wel enkele prachtige graffiti's. Ook deze loods is op zich al uit 2 gedeeltes opgebouwd. Je ziet voorbij halverwege in feite de gedeeltelijke scheidingswand.

Onderstaande oude foto uit 1915 (Kriegsalbum von Gent) toont deze hall nog bij gebruik door de Duitse bezetten WOI. Deze hal zou origineel ook al gediend hebben voor de reparatie en periodiek onderhoud van locomotieven.

Deze smallere loods die overgaat in een soort van magazijn en dan nog een bureeltje, bevindt zich in dezelfde structuur, meer naar de Jules Saint de Genoisstraat.

Ook deze oude foto kan teruggevonden worden in het boek "Kriegsalbum von Gent" uit 1916 en betreft allicht deze kleinere hall die toen de wielenmakerij was.

Deze 2e kleine werkruimte zit in een gelijkaardig gedeelte en is zeker het vermelden waard omdat er op een van de zijmuren letterlijk een aanklacht tegen de NMBS is neergeschilderd wegens het niet al te respectvol omgaan met de gezondheid van arbeiders die hier dienden oude wagons te strippen zonder de nodige beschermingsmiddelen.

Enkele zichten op het open terrein tussen de huidige P&R Parking en de eerste gebouwen, net hierboven beschreven.

Langs dit open terrein dien je ook de voorlopig 2 teruggevonden publieke schuilplaatsen op deze site te situeren. De eerste publieke schuilstructuur zit sterk verdoken tussen de begroeiing, kort achter de toegangspoort en tussen een hekje zichtbaar vanaf de huidige P&R parking. Detailbeschrijving op deze link

De tweede, dubbele schuilstructuur, ligt korter tegen de juist hiervoor beschreven zeer grote werkhallen. Detailbeschrijving op deze link

Op deze luchtfoto van Google Earth zie je ze beiden aangeduid.

Nog meer in de hoek van het terrein, voor het uiteinde van de loodsen, ligt nog deze open Luifel

Lange rij gebouwen parallel met de Jules Saint de Genoisstraat. Het uiteinde van deze gebouwenreeks ging ondertussen reeds in de vlammen op.

Open terrein tussen de Jules de Saint Genoisstraat en vorige gebouwenrij.

Helaas kijken we hierboven net op structuren die in 2022 bij 2 afzonderlijke brandstichtingen, bewust of onbewust, ten prooi vielen aan de vlammen. Triestig dat de site dus op die manier volledig wordt vernield.

Bovenstaande foto's werden van het internet geplukt van enkele nieuwswebsites. (boven: De Standaard - midden: Twitter - Onderaan links: AVS - Onderaan rechts: Welkom in Gent)

Beneden was er een grote open ruimte vanwaar een trap vertrok in 2 richtingen om boven uit te komen bij de vroegere refter van de site. Boven waren de gebouwen zeer rommelig en ook gekraakt. Je kon er sporen zien van daklozen die er allicht ooit leefden. Mogelijks is de brand hier veroorzaakt door krakers waar zeker sporen van aanwezig waren.

ondanks dat deze structuur dus volledig is uitgebrand, heeft de benedenverdieping dit vrij goed overleefd. De ruimte werd wel niet meer betreden wegens instortingsgevaar. De brandweer heeft dus zijn werk hier goed gedaan want de volledige benedenverdieping werd ondanks de open structuur toch van de brand weerhouden.

Van wat u hieronder ziet, is heden niets nog bestaande. Dit ging allen volledig op in de vlammen. Dit nog proberen betreden is heden totaal onverantwoord.

In deze ruimte lagen bij de prospectie nog kaders met foto's op de grond. Ik heb niet de gewoonte spullen mee te nemen maar in dit geval weet je dus dat als je ze laat liggen, ze enkel zullen eindigen op het stort. Ze werden allen uit de kaders gehaald. Er waren erbij van een atletiekmeting in 1956. Deze konden reeds bij het archief van de respectievelijke toenmalige sportclub bezorgd worden. Ook waren er nog een 2 tal foto's van de toenmalige voetbalploeg van den Arsenaal, beiden uit de jaren '70. Deze liggen nog altijd bij mij thuis te wachten om geïnteresseerden en blijven afhaalbaar mits mij eens te contacteren op info@bunkergordel.be. Achteraf gezien zou dus niets hiervan de brand hebben overleefd.

In dezelfde lijn als de uitgebrande hall met de refter, stond nog een aparte kleinere loods die erg genoeg enkele maanden later ook in de vlammen opging. Jammer genoeg moet je dan steeds te laat vaststellen dat je net die loods wel beperkt wat hebt gefotografeerd aan de buitenzijde maar er allicht geen foto's van hebt aan de binnenzijde, tenzij natuurlijk hier en daar wat foto's verkeerd zouden gesorteerd geraakt zijn bij een andere loods op het terrein. Achteraf deze allen nog koppelen is namelijk niet altijd even evident.

Van deze loods blijft letterlijk niets meer over. Ze stortte volledig in door de brand. Mocht iemand hier wat foto's van hebben aan de binnenzijde. Altijd welkom ter vervolledigen van de reportage (mail mij gerust op info@bunkergordel.be)

Bovenstaande foto's werden van het internet geplukt van enkele nieuwswebsites, behalve de onderste. (Foto Links boven: Het Nieuwsblad - Foto rechts boven:. Bij de tweede foto zie je ook naast de restanten van deze afgebande en ingestorte gebouwen op de achtergrond de sporen van de eerder afgebrande gebouwen met onder andere de refter. De Onderste foto toont nogmaals beide afgebrandde structuren.

Hierboven nog 2 eigen foto's van de brandschade aan de toenmalige refter (1e brand)..

Achter deze 2 uitgebrande hall staat nog een recentere dubbele hall. Deze heeft echter een zeer mooie volledig met houten balken opgetrokken dakstructuur.

Tussen de eerder afgebrande loods en deze dubbele loods, staat achter een open betonplein nog een dubbele loods.

Tussen de 2 grote hallenstructuren aan de zuidkant van het domein bevindt zich qua uitzicht nog enkele woningen. Ook dit waren industriegebouwen horende bij de site. Dit was een van de andere structuren gescheiden specifieke lasserij op de site.

Enkele buitenzichten van deze kleine structuur op de site die zou laten vermoeden dat het om enkele woningen handelt op de site. Je herkent duidelijk op de achtergrond de 2 grote loodsencomplexen waar het tussen gebouwd is.

Volledig achteraan bevindt zich nog een dubbele grote 3e hall die op zijn beurt uit een 3 tal grotere ruimtes bestaat. Het verval van het dak is er zeker in de 2e ruimte vrij groot maar dat levert wel heel mooie sfeerbeelden op.

Eerst enkel foto's van rondom deze grote structuur

De 1e kleinere interne hall is 1 van 2 werkhuizen bij een echt grote hall. Het tweede werkhuis ligt hier aansluitend op. Op uw rechter kant, ligt de zeer grote 3e hall.

De 2e kleinere interne hall is qua dakstructuur vrij zwaar vervallen. Hierdoor is de natuur het geleidelijk aan aan het overnemen van het beton. Dit levert in elk geval zeer fraaie foto's op.

De 3e grote hall is opnieuw, zeker qua dakstructuur, een industrieel pareltje (en groot).

Op deze wijze zijn de "meeste" structuren hierbij wel aan bod gekomen alhoewel er wel hier of daar een kleinere structuur of ruimte zal vergeten zijn. Tot enkele maanden geleden was dit niet echt een probleem maar met de recente brandstichtingen, is de kans hiertoe dus al heel wat minder eenvoudig.

Ik wil dus bij deze zeker verduidelijken dat voor geen enkele foto hierboven getoond, ook maar iets bijkomend is geforceerd of opengebroken. Structuren zijn enkel betreden als ze al vrij en open stonden. Dit is ook de reden dat u van het burelengebouw rechts van de hoofdingang geen foto's vindt aan de binnenzijde. In augustus 2021 stond dit wel degelijk met heel wat gebroken ruiten maar was er tot op dan nergens een deur open.

Conclusie bij bovenstaande reportage.

Deze reportage werd op dit moment eigenlijk door mijzelf vooruitgeschoven op de rest om te publiceren, zuiver omdat ik het triestig vind te moeten zien, hoe deze site op zeer korte tijd zwaar achteruit gaat. Er is enorm weinig respect wat duidelijk te zien is uit de massa's doelbewust en totaal nutteloos vandalisme op de site.

Mijn grootste bekommernis daarbij is ook de nog aanwezige WOII schuilstructuren die op de site nog aanwezig zijn. Deze zijn nog zeer intact te noemen. Ze hebben al beperkt wat last gehad van graffiti maar tot op heden valt de hoeveelheid beschadigingen op die manier nog heel goed mee.

Deze structuren stonden tot begin juni 2022 allen vrij toegankelijk op de site. Met medeweten van de firma Monument, kon worden verkregen dat ze beiden aan hun stalen toegangsdeuren konden worden afgesloten met sloten van www.bunkergordel.be. Wees gerust, niet met de bedoeling ze voor goed aan het zicht te onttrekken maar om vandalisme te vermijden.

Het zou de bedoeling zijn de site allicht een gelijkaardige functie te geven dan wat eerder bestond in Gent als Dok Gent. Allicht zal een gedeelte van de site volledig open gesteld worden voor publieke activiteiten en zal de rest van het terrein afgesloten blijven om veiligheidsredenen. Er werd al toelating gegeven om vanaf het ogenblik dat het terrein die publieke functie zou krijgen, de nu afgesloten structuren te ruimen en eventueel wat te herstellen zodat ook bezoeken met publiek mogelijk zou worden.

Er zal bij de toekomstige nog grotendeels uit te werken plannen voor deze site gekeken worden hoe beiden eventueel in het geheel geïntegreerd kunnen worden als WOII erfgoed op de site.

Respecteer zeker de komende periode de bordjes aan de ingang. De site is letterlijk sinds de 2 branden VERBODEN gebied voor onbevoegden en er wordt dagelijks meermaals gepatrouilleerd door de politie van Gent. Er is ondertussen ook een bewakingsfirma bevoegd tot bewaking van de site en er worden bijkomende camera's geplaatst ter beveiliging.

Heb aub nog enige tijd geduld en allicht wordt het grootste deel van de site sowieso publiekelijk bezoekbaar, idem voor de 2 schuilstructuren.